De Irissen van Vna Gogh

Behrouz Naghi­pour  | 11-12-19­95

Toen ik met schilderijen van Van Gogh Museum in Amsterdam aan het bezichtigen was, ben ik ineens verrast blijven staan bij het schilderij de irissen. Ik zei met een zucht dat hij wist wat hem te wachten stond. Dat schilderij praat met je en geeft met zorgvuldigheid het lot aan dat de maker nabij staat.

De irissen die tussen de naast hangende schilderijen de eerste plaats inne­men, zijn in de formaat van 92×73,5 centimeter op het doek aangebracht, zodat de gele kleur van de achter­grond lichtend en stralend werkt.

 

De gele kleur gebruikt Van Gogh aanbiddend voor het uitdrukken van leven en bestaan. de zonnen van Van Gogh zijn ook stralen ,zoals de graan­velden, zonnebloemen en de sterren in de donkere lucht van de nacht . Deze zijn allemaal de verschijningen van het genadeloze proces van het leven en de energie waaraan Van Gogh aanbiddend waarde en aandacht geeft. Op deze stralende gele achtergrond zijn de irissen in een oranje kleu­rige vaas gezet waarvan het ene deel verlept en uit de vaas hangt. De irissen zijn donkere koude bloemen, de bloemen van rouw. de gele kleur is zachtjes naar het beneden getrokken en door de samen­smelting met oranje kleurige vlakte onder de oranje kleurige vaas verbonden met het blauwe van de irissen, zodat in een adem aan ene kant de blauwe kleur zich met de gele kleur verbindt en aan de andere kant tegenover de gele kleur een bijna verloren strijd tentoonstelt. Het is een mooie en meesterlijke compositie van de elkaar aanvullende kleuren, een compositie in verbinding en tegen­stelling.

Het is een weerspiegeling van datgene wat in Van Gogh zelf gaande is. Hij denkt ondanks zijn liefde en genegenheid voor het leven, aan de dood en heeft de neder­laag geaccepteerd . Maar hij biedt nog steeds weerstand, en zijn kunst heeft nog steeds verbinding met het leven. Toen hij ruim een jaar daarvoor de irissen had geschilderd had hij ook de nachtmerrie van de dood gezien. Maar de versiering van de irissen in het schilderij is een roos die de energie in Van Gogh weergeeft. Maar deze keer is het eindpunt. Terwijl hij weet dat het leven doorgaat en de gele stralende kleur straalt nog steeds op de achtergrond.

****

Het ontdekken van het innerlijke raadsel van de mensen dat de essentie van hun denken en handelen vormt, is geen makkelijke zaak. Dit is des te moeilijker voor mensen die sterk emotioneel geaard zijn. Zonder twijfel is Van Gogh een van de weinige mensen die steeds in zijn hele leven met deze emoties beladen was. Toen ik met de werken van Van Gogh kennis maakte, heb ik duidelijk zijn liefde voor het leven en aan mensen gezien, liefde aan mensen waarvan hij afkomstig was en zich als een van hen beschouwde. Maar waarom geven dit soort mensen de strijd op en accepteren de dood?

Een onbeantwoorde vraag die het bestaan van mensen zoals de lepra opvreet. Dit bevordert natuurlijk de noodzakelijkheid een onderzoek naar de werken van Van Gogh om zijn denken, ideeën en emoties, afgezonderd van wat hij ogenschijnlijk heeft laten zien of in zijn brieven heeft geschreven, te doorgronden. Het is een onderzoek vanuit een andere invalshoek dan de technische analyse van zijn werken, een onderzoek dat in verbinding met zijn gevoelens en de thema’s van zijn schilderijen moet worden gebracht.

In dit verband kan ongetwijfeld gezegd worden dat de penseel, de kleur, etc. allemaal instrumenten waren geweest voor het tot uitdrukking brengen van zijn ideeën en denken en daarom heeft hij nooit de strijd opgegeven voor het vinden van andere wegen en manieren, om dit te realiseren heeft hij reizen gemaakt en met andere schilders en hun methode kennis gemaakt, om van hen te leren en hun methode te proeven, zonder dat het eenvoudige nabootsen van een speciale methode werd.

Hij wordt als de ontdekker van het expressionisme genoemd. Het is niet zozeer, omdat hij de uitvinder van een eigen methode wilde zijn, maar zoals “Poul Cezanne ” de impressionistische franse schilder zegt en om deze redenen met Van Gogh in verbinding staat “omdat hij een speciale belangstelling heeft voor het begrijpen van de verschijnselen en hun waarde”. In tegenstelling tot de schilders van de school van het impressio­nisme, die erop uit waren een universele taal in het leven te roepen, is het expressio­nisme individualistisch als een reactie op het impressionisme en de objectieve teudenzen van “Cezanne”en “Seurat”, treedt de eerste expressionis­tische beweging onder de moderne en symbolische invloeden op en duurt tot het jaar 1900. De grote naam makers van deze periode waren o.a. Van Gogh, Toulouse Loutrec, Ensor, Munch. Het subjectivisme van deze beroemdheden in de dramatische en emotionele onderwerpen vindt zijn uitdrukking niet alleen in de intensiviteit van het gebruik van de kleuren, maar ook in de overdre­ven vormen en ook in de grofheid van hun schetsen (ontwerpen).

Van Gogh is in zijn leven en werk de ontdekker en Hero van het expres­sio­nis­me. Vaak in zijn brieven en vooral duidelijk in het onderwerp van zijn portretten, schildert en schetst
hij, wat hij van plan is of tracht te realiseren en maakt hij er zich ook zorgen over dat zijn “vrije overdrijving” als een karikatuur beschouwd wordt. Voor Van Gogh is datgene belangrijk wat hij schildert en niet zozeer de methode die hij toepast. De schilderijen van de eerste periode van zijn leven in Nederland, waarvan zijn meesterwerk “aardap­pel eters” bekend is, zijn allemaal bijna volgens de methode van Rembrandt geschilderd, een donkere achtergrond en met licht- donker werking. Maar wat in deze schilderijen duidelijk te zien is, is de nadruk van de schilder op de emoties, die hij voor zijn onderwerp koestert. Dit schilderij brengt de gevoe­lens van medeleven en solidariteit hij de kijker teweeg met de mensen waar het harde moeilijke werk op hun gezicht te zien is, en die hier rustig hun gezamenlijke aardappelen eten.

Deze gevoelens zijn natuurlijk bij Van Gogh zelf te vinden. Deze principes , namelijk de nadruk op idee en subject, bleeft hem in zijn hele leven behouden, of hij zich met het bestuderen van een onderwerp bezig houdt . Of hij zelf met het schilderen bezig is.

De kennismaking met de kunstenaars en andere stijlen brengt hem niet alleen niet van zijn weg , het helpt hem ook bij het zoeken van nieuwe middelen en manieren om deze nadruk te versterken .

Zijn kennismaking met de impressionistische kunstenaars in Parijs brengt een omwenteling in zijn stijl van schilderen teweeg . Impressionisten waren toentertijd een groep jonge kunste­naars , met name Pissarro, Renoir, Cezanne, Manet, Monet, die erop uit waren op grond van de exacte analyse van de kleuren in verschillende omstandigheden die door het licht beïnvloedt worden, een nieuwe soort naturalisme in het leven te roepen. De impressionistische kunstenaars hebben voor de eerste keer de zwarte kleur van schilder palet verwijderd en schaduwen d.m.v. complementaire kleuren aangegeven.

Het proces van veranderingen in de negentiende eeuw t.g.v. de ontwik­keling van de wetenschap begint met de nadruk op het realisme, en eindigt met het symbolisme. Als reactie op het naturalisme en realisme, leidt. Het doel van de kunstenaars van het symbolisme, zoals Gougin, was niet meer de ware weerspiegeling van de buitenwereld, maar de beeldende aanwijzing van hun fantasieën met nadruk op de metafoor in een grove omhulsel van een versierde vorm. Hoewel de toenmalige kunstenaars vanwege de bestaande veranderingen de grondleggers van nieuwe veranderingen waren, stonden ze toch onder de invloed van elkaar.

De kunstenaars zoals “Signac” en “Seurat” beginnen, onder de invloed van de wetenschappelijke ontwikkelingen van toen, met de analyse van de kleur en de systematische samenstelling daarvan, die daarvoor door de impressio­nis­ten meer instinctief gedaan was .En daarmee grondvesten ze het neo-impressionisme.

Op deze manier maakt Seurat met zijn kunstenaarstalent, met zijn empiri­sche werken door met in stippen de verf op het doek aan te brengen, zijn grote compositie onder de naam “Strandbad in Asnieres”. In deze compositie worden licht en schaduwen, figuren en landschap, vormen en structuren, impressionistische beweging en klassieke stabiliteit, het eeuwige en het vergan­kelijke, met elkaar verzoend.

Tussen de jaren 1884 – 1886 brengt hij zijn tweede grote compositie “zondag­middag op het eiland van Grande jatte” tot stand, gebaseerd op kleur contrasten en met hulp van een passende techniek gemaakt was. Deze techniek bestaat uit het aanbrengen van de verf in losse stippen op het doek, die samen vloeien bij het krijgen. Een techniek die hij “Divisionisme” noemde.

Van Gogh stond aan de ene kant onder de invloed van deze methode en schildert zijn leven lang in Parijs volgens deze methode, en aan de andere kant was hij niet vrij van de invloed van het symbolisme en Gougin als de voorloper ervan. En dit gebeurde, terwijl hij en paul Gougin twee totaal

verschillende persoonlijkheden waren, zelfs zo sterk dat een meningsver­schil en een ruzie tussen de beide tot het snijden en verwenden van de oor van Van Gogh door zichzelf leidde.

Volgens Gougin zoeken de impressionisten alleen datgene wat de ogen in de omgeving zien, en niet in het centrum van het raadselachtige eigen denken en daarom stoelden ze op de wetenschappelijke redeneringen.

Van Gogh ondergaat vele invloeden van impressionisme, Divisionisme, Symbo­lisme, maar gaat toch zijn eigen weg.

Hij schildert met een vreselijke duidelijkheid de raadselachtigste van de oneindige raadsels van de ontwikkeling en verandering van de natuur, namelijk de geboorte, het leven, dood en de wedergeboorte.

Alles heeft voor hem een betekenis. De gele kleur is voor hem het symbool voor leven, het symbool voor energie. Koren en de zonnebloemen hebben voor hem eveneens de betekenis van leven en energie. In zijn schilderijen zien we het sterke samengaan van deze elementen in de graanvelden en zonnebloemen.

In 31 januari, ter gelegenheid van de geboorte van zijn neef ( de zoon van Theo) schildert hij “de takken met amandelbloesem” en draagt het op aan hem en Theo, Van Gogh is dan in de inrichting “Saint – Paul – de – Mausde” in het Saint Remy opgenomen en onder behandeling.

Onder de schilderijen die hij toen gemaakt heeft, is alleen dit schilderij­waar van vrolijkheid, vitaliteit, geboorte en dynamiek van het leven sprake is. En dit is niets anders dan de liefde voor leven en aan mensen en vooral degene van wie hij daadwerkelijk hield.

Van Gogh werkte met een onbeschrijfelijk belangstelling, zodat hij in een jaar tijd meer dan 150 schilderijen heeft geschilderd. Hij schilderde alles dat hij in gedachte had en was er niet op uit portretten te maken. Hij beschreef datgene wat hij op het oog had met de nadruk op de kleur en vorm. In een van zijn brieven aan Theo schrijft hij: “Houdt het in het oog dat ik volgens ingewikkelde principes werk en op grond daarvan schilderijen snel schilder. Als de kijkers nu zeggen dat deze schilderijen zeer snel gemaakt zijn , zeg tegen hen dat ze zelf veel te snel ernaar gekeken hebben.

In feite moet men de schilderijen van Van Gogh met geduld en nadenken bekijken om erachter te komen wat hij werkelijk probeerde uiteen te zetten.

In september 1889 werden twee schilderijen van Van Gogh , namelijk “de sterrennacht” uit Arles en “de irissen” in de tentoonstelling “Societe des Artistes Independents” tentoongesteld.

Het is in die tijd dat hij op eigen verzoek in de psychiatrische inrichting “Saint Remy” opgenomen wordt.

Van Gogh pleegt zelfmoord ruim 3 maanden na zijn verlof uit het zieken­huis in 27 juli 1890 op een zonnige zondag in een graanveld bij de stad “Au­res_sur_Dise”, dat een paar dagen te voren het onderwerp van een schilderij was geweest, door een kogel door zijn borst te schieten en zodoende bestem­pelt hij zijn tragische dood in de geschiedenis.

Zes maanden later overlijdt zijn broer Theo. Niemand kan zeggen dat het verdriet van de dood van Vincent Van Gogh geen invloed op de vervroeging van zijn eigen dood gehad heeft.

Bibliografie:

• Schilderijen van Vincent Van Gogh

Rijksmuseum van Vincent Van Gogh, Amsterdam

Tekeningen van Vincent Van Gogh

Rijksmuseum van Vincent Van Gogh, Amsterdam, Kröller-Müller Orterlo 1990

• History of Modern Art

Painting, Sculpture, Architecture

H. H. Arnanson

• Van Impressionisme tot abstract kunst

Jan Li Mari

Norbet Linton

Edward B. Hening

Gak Lasni

Michel Sofor

Mouis Rinal

Marsel Brion

San Lazaro

Sarnio Mier

• Schildrijen van zelfportret

Jose M. Parramon

• Geschiedenis van impressionisme

Maria Et Godfry Blunden